Làm thế nào để sắp xếp hợp lí các dẫn chứng trong bài văn nghị luận?

Một khi bằng chứng được lựa chọn, việc sắp xếp bằng chứng cũng rất quan trọng. Người viết phải biết đưa dẫn chứng chính xác, dẫn chứng nào có trước, dẫn chứng nào sau. Tuỳ theo mục đích, yêu cầu nghị luận, các dẫn chứng có thể được sắp xếp theo trình tự thời gian, trình tự không gian hoặc các khía cạnh của vấn đề. Các dẫn chứng cũng có thể được sắp xếp khác nhau tùy theo tâm lý tiếp nhận của người đọc để tạo hiệu quả thuyết phục hoặc duy trì sự quan tâm của người đọc cao hơn.

1. Sắp xếp các dẫn chứng theo trình tự thời gian.

Sắp xếp theo trình tự thời gian là sắp xếp các chi tiết, sự kiện, tác phẩm theo thứ tự đến trước, kể trước, kể trước, kể sau. Ví dụ, có tiêu đề “Vấn đề về mắt trong sáng tác của Cao Nan”, Tác giả sẽ sắp xếp các dẫn chứng theo thứ tự các tác phẩm của Nam Cao trước Cách mạng tháng Tám và các tác phẩm sau Cách mạng tháng Tám.

Giáo viên lâu nay vẫn trình diễn các đoạn trích trong “Lòng yêu nước của nhân dân ta” của Bác Hồ cho học sinh nghe đồng thời trình bày các đoạn trích theo trình tự thời gian. Có thể nói đây là một bài văn nghị luận tiêu biểu, có tính quy phạm và đầy đủ. Những dẫn chứng này được sắp xếp theo thứ tự từ xưa đến nay trong lịch sử chống ngoại xâm của nước ta.

Nhân dân ta có tấm lòng yêu nước nồng nàn. Đây là một trong những truyền thống ấp ủ của chúng tôi. Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm chiếm, tinh thần này lại bừng bừng sức sống, tạo thành một ngọn sóng khổng lồ vô cùng mạnh mẽ, vượt qua mọi hiểm nguy khó khăn, nuốt chửng tất cả bọn bán nước, cướp nước. Trong lịch sử đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại, minh chứng cho tinh thần yêu nước của dân tộc ta. Chúng ta có quyền tự hào về những trang sử vẻ vang của thời đại Bà Trưng, ​​Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, v.v. Chúng ta phải ghi nhớ những chiến công của các anh hùng dân tộc của chúng tôi, cho bạn. Đó là hình ảnh thu nhỏ của một dân tộc anh hùng. Đồng bào ta hôm nay xứng đáng là tổ tiên ta ngày xưa. Từ người già tóc bạc đến trẻ nhỏ, từ kiều bào đến đồng bào vùng địch chiếm đóng, từ đồng bào vùng cao đến đồng bào miền xuôi không một lòng yêu nước, không thù giặc.

2. Sắp xếp các dẫn chứng theo trình tự không gian.

Trình tự không gian ở đây trước hết được hiểu là miền không gian. Nổi bật nhất là hai vùng văn học lớn là miền Bắc và miền Nam. Mỗi mảnh có một dấu ấn địa lý khác nhau. Vì vậy, khi tác giả lựa chọn, sắp xếp dẫn chứng cũng có thể sắp xếp theo trật tự không gian này, làm cho bài viết phong phú, đa dạng. Chẳng hạn, những câu hỏi mang tính khái quát, bao quát cao như “Vẻ đẹp thơ ca con người Việt Nam 1945-1975” hay “Tình yêu quê hương trong sáng tác 1945-1975”. Tác giả có thể sắp xếp các khu vực bằng chứng theo thứ tự không gian.

Ngoài ra còn hiểu rộng hơn về trình tự không gian, không gian giữa quốc gia này với quốc gia khác, giữa văn học trong nước và văn học nước ngoài. Bài văn nghị luận đảm bảo tính toàn diện bao giờ cũng phải phù hợp với việc lựa chọn dẫn chứng. Thứ tự sắp xếp thông thường là trích dẫn văn học trong nước trước, sau đó là văn học nước ngoài. Chẳng hạn, khi viết văn xuôi theo thể văn, người viết sẽ chọn những nhân vật nổi tiếng của Việt Nam để làm sáng tỏ vấn đề, như Xuân Diệu, Nam Cao, Nguyễn Minh Châu, nhưng cũng không quên những điển tích. Các nhà văn nước ngoài như Victor Hugo, Banzak, Shekhov.

3. Sắp xếp các dẫn chứng theo từng khía cạnh của câu hỏi.

Khi một câu hỏi được đặt ra để làm sáng tỏ thì phải phân tích từng khía cạnh nên các dẫn chứng cũng được trình bày theo thứ tự các khía cạnh của câu hỏi. Chẳng hạn, để làm rõ phong cách nghệ thuật của nhà văn Lin Zelin trong tác phẩm “Hai đứa trẻ”, người viết phải sắp xếp hệ thống dẫn chứng theo từng khía cạnh cụ thể, như:

– Miêu tả thế giới nội tâm và gợi lên những hình hài mơ hồ, mong manh trong lòng người. (Những lời thoại thể hiện tâm trạng của nhân vật Liên, vui buồn, sướng và khổ. Trời tối dần, Lian ngồi đó nhìn đường phố của cộng đồng, không hiểu sao cảm thấy “buồn và buồn”. Chờ tàu trong đêm tối, ngàn sao lấp lánh, đom đóm lấp lánh khiến đầu óc Lian “lặng đi”. Tàu đến, họ vội vàng đánh thức cô dậy, hai chị em nhìn theo đoàn xe lướt qua, theo ánh đèn xanh nho nhỏ rồi khuất dần sau rừng trúc. Lian nắm tay cô: “Hãy âm thầm theo đuổi ước mơ của tôi. Hà Nội ở rất xa. Hà Nội tươi sáng, vui vẻ và sống động”. Rồi Liên dần chìm vào giấc ngủ “im lìm” giữa đêm khuya nơi phố huyện.

– Giọng điệu thủ thỉ, tình cảm. (Giọng điệu này đặc biệt thể hiện rõ trong đoạn trích nói về “những giấc mơ” của Liên khi đoàn tàu từ Hà Nội đi qua sân ga. Một điều nữa, đọc truyện Thạch Lam không thể không nhắc đến chất thơ làm nên nội dung truyện của ông. Một đoạn trong dòng “ước mộng” của Liên Chân là một đoạn như vậy. Việc tác giả sử dụng phép lặp để tạo nhịp điệu rất ấn tượng và hoàn toàn phù hợp với bài viết của mình. “Hà Nội” nhộn nhịp hiện rõ ở Liancheng, đã lâu đóng quân ở Liancheng với bao cảm xúc về thời đại đã qua; ánh sáng, thế giới Quzhen nơi Lian sống lần lượt hiện ra trong dòng giấc mơ của Lian; “đêm” mênh mông bao trùm vạn vật… Những hình ảnh ấy cứ lặp đi lặp lại nhịp nhàng như sóng biển, làm cho câu văn của Thạch Lam lúc nhẹ nhàng, lúc lỏng lẻo, lúc dồn nén,…).

– Sử dụng thành công thủ pháp nghệ thuật tương phản để làm nổi bật cảnh đời bi thảm trong vùng. (Thị trấn đầy bóng tối. Chỉ có một vài ngọn đèn đang nhấp nháy. Đặc biệt, tôi nhắc đến chiếc đèn ở gian hàng chị Tí, nhắc đi nhắc lại không biết bao nhiêu lần. Đêm càng sâu, thị trấn càng vắng lặng. Đêm nào cũng có chuyến tàu chạy qua phố huyện. Dù chỉ trong chốc lát, con tàu đã mang đến một thế giới ánh sáng và hỗn loạn. Da xỉn màu. Các toa tàu được thắp sáng rực rỡ. Đồng và niken lấp lánh. Ngoài cửa sổ than hồng đỏ rực bay khắp đường ray. Ô tô chạy ầm ầm. Hành khách ồn ào và im lặng. Tiếng còi tàu đã vang lên. Chuyến tàu lao vút theo … sáng và tối, ồn ào và ồn ào và im lặng, sự tương phản đó, sự tương phản đó làm nổi bật hoàn cảnh đối lập đồng thời khắc sâu tâm trạng, tâm trạng, cảm xúc, cảm giác ám ảnh.

– Câu văn nhẹ nhàng, trong sáng, giàu hình ảnh, gợi cảm. (Cảnh Khúc Trấn vào buổi chiều: “Phía tây đỏ như lửa (…) Chiều chiều, chiều chiều êm đềm như khúc hát ru, gió thoảng hiu hiu, đồng ruộng vang tiếng ếch nhái ngoài đồng.. .Đây là đêm đầu tiên của Quzhen Kịch bản: “Những đêm hè đã bắt đầu, êm như nhung, có làn gió mát thổi qua. Những con đường và ngõ phố dần chìm trong bóng tối…”).