Thời gian và không gian nghệ thuật trong dân ca

Thời điểm nghệ thuật của dân ca, dân ca trữ tình là thời điểm hiện tại, thời điểm diễn xướng. Thời điểm hiện tại của ca dao được bộc lộ qua các từ như hôm nay, hôm qua.

Ví dụ:

Hiện nay Tôi chỉ hỏi bạn,
Trầu vàng với trầu xanh thế nào?
Trầu xanh trầu vàng,
Tình yêu của anh quyến rũ như một người phụ nữ đẹp.

hoặc:

Hôm nay đoàn tụ tre,
Một phút tình nghĩa trăm năm.

Trong ca dao còn có những cụm từ chỉ thời gian như: ngày đi, ngày về, hôm qua, đêm qua, còn mãi. Likhatrop gọi đó là thời gian biểu diễn. Ngoài ra, thời gian trong ca dao còn là thời gian tâm lý. Đây là thời gian tâm lý, có thể được biểu hiện bằng nhiều cách tùy thuộc vào tình cảm, suy nghĩ, cảm xúc… của nhân vật trữ tình.

Ví dụ:

Ngày em đi, em có bầu với chồng,
Lúc về là khiêng, khiêng, khiêng.

“Ngày ra đi” không còn là thời gian vật chất mà là thời gian diễn ra trong tâm trạng và hoàn cảnh chủ quan của nhân vật. Đó là tâm trạng của nhân vật trữ tình trước sự thay đổi của hoàn cảnh.

Ví dụ:

Tôi xa mình, trời trong xanh, tôi nói trời mưa
Thấy bố nói sáng, còn tôi nói chiều khi trời mưa.

Không gian nghệ thuật: dòng sông, con đò, cây cầu, bờ ao, cây đa, mái nhà công… đều là những không gian vật thể thường gặp trong ca dao.

Ví dụ:

Một người phụ nữ khác cắt cỏ bên sông,
Hãy đến đây nếu bạn muốn ăn nhãn.
Hãy đến đây, tôi sẽ nắm lấy cổ tay của bạn,
Anh ấy hỏi nếu điều này sẽ kết hôn với anh ấy.

Nhìn chung, trong kho tàng văn học dân gian của người Việt, không gian vật chất là không gian mục vụ của làng xã với quy mô vừa phải. Ngoài không gian vật chất, ca dao còn có không gian xã hội. Ở đây, quan hệ xã hội giữa con người rất khác nhau.

Ví dụ:

Gặp nhau giữa đoàn tàu chất đầy,
Hết lòng đồng ý, chung tay.

Cũng như thời gian nghệ thuật, không gian nghệ thuật trong ca dao, dân ca trữ tình cũng là thời gian tâm lý. Nếu phân biệt được nhân vật trữ tình đang hát ở đâu, ở đâu, ta có thể đoán được tâm trạng của nhân vật đó. Ví dụ: “ngõ sau” là buồn nhớ, “bờ sông” là nơi vọng về; Ngoài không gian vật chất, không gian xã hội có tên gọi, không gian trong ca dao là không gian duy nhất. Vanity chỉ khơi dậy sự đồng cảm của những người cùng chí hướng. Đó có thể là tâm trạng của một cô gái đang yêu, của một chàng trai đang yêu, của một người con xa quê… Đặc điểm này khiến người đọc cũng có chung cảm nhận.