“Hành động sáng tạo trong thơ là sự giải phóng cảm xúc của tâm hồn nhà thơ”.

Bạn hiểu quan điểm trên như thế nào? Hãy làm sáng tỏ hiểu biết của mình qua một số bài thơ, đoạn thơ tiêu biểu.

Thơ từ lâu đã tử tế với con người trong lúc buồn vui. Từ lâu, các nhà thơ đã than khóc cho một kiếp người bất hạnh, xót xa trước những éo le, bất công của số phận…”Tôi không thể lấy anh hùng vòng loại, tôi không thể lấy tượng đồng của bảng đá trắng. “(Phạm Vĩ). Vì thế, họa sĩ dồn hết bút lực vào trang viết, không chừa lại chút gì. Có những bài thơ mang theo hoài niệm, hoài niệm và cả bầu trời suy tưởng khi vừa đọc——những bài thơ có lửa. Tại sao? Có người lý giải điều đó qua bản chất của thơ: “Hành động sáng tạo của thơ là sự giải phóng những cảm xúc dâng trào trong tâm hồn nhà thơ”.

Nói như vậy là khẳng định đặc điểm, quy luật của sự sáng tạo thơ ca: tình cảm, cảm xúc thẩm mỹ trong tâm hồn nhà thơ đã cho ra đời thơ ca – một kiệt tác muôn đời… “Nghệ thuật là âm thanh của tình yêu” (Lev Tonstoy), nghệ thuật sinh ra trong đời sống tinh thần của con người, bởi không có cảm hứng, không có đam mê, con người chỉ có thể viết nên những con chữ vô hồn, vô thanh, trống rỗng. Thơ cũng không ngoại lệ. Nguồn gốc và đặc điểm của thơ là cảm giác và cảm xúc. Một nhà thơ chỉ có thể có thơ nếu anh ta có một trái tim cảm thụ, nhạy cảm và nồng nàn. “Hành động sáng tạo thơ là sự giải phóng những cảm xúc sâu kín của nhà thơ”, điều này không chỉ phản ánh quá trình sáng tạo thơ mà còn phản ánh đặc điểm, bản chất của thơ. Thơ là thể loại đề cao tính trữ tình chủ quan nên “sáng tạo trong thơ” là công việc đào sâu cung bậc cảm xúc, khám phá, đổi mới cách nghĩ, cách nhìn, cách cảm và cách thể hiện. Sáng tạo thơ đang lắc lư trước dòng sông dài thời gian, kéo dài sự sống từ hiện tại đến hiện tại và mãi mãi vào tương lai.

Sự sáng tạo bắt nguồn từ “sự giải phóng những cảm xúc dâng trào trong tâm hồn nhà thơ”. Điều này không có nghĩa là chỉ cần có cảm xúc thì tác phẩm sẽ hình thành. Cảm xúc phải “đầy”, mạnh mẽ, thiết tha mới là cảm xúc thẩm mỹ. Nó kết tinh, ổn định đến mức cần “giải tỏa”, bật lên trong câu, từ. “Bài thơ hay là bài thơ có cảm xúc chín muồi”, nếu màu chín đỏ không phải là màu nhiệt huyết, rạo rực và háo hức của tuổi trẻ trong “Thơ” của Hoàng Xuân thì là gì?

Nhằm nâng yếu tố tình cảm lên thành đặc trưng của thể loại thơ, đưa ra yêu cầu của người nghệ sĩ chân chính: muốn thơ hay tâm hồn phải chân thành, nồng nàn…

Yếu tố tình cảm hay trữ tình trở thành tiêu chuẩn phân biệt thơ với các thể loại văn học khác. Truyện tập trung vào hiện thực khách quan—con người và số phận, trong khi thơ phải là dòng cảm hứng. Đọc truyện Nam Tào, tưởng tượng cảnh làng quê hoang tàn đổ nát, số phận vật lộn trong đói nghèo, bị xa lánh… Chí Phi chỉ ước mơ “có một gia đình nhỏ”, chồng cuốc đất cày ruộng, vợ dệt vải vải. Cuối cùng vật lộn với bao nhiêu máu tươi, nguyện vọng làm người lương thiện của tôi đã không thành hiện thực. Nhưng đến với thơ, tầm nhìn về cuộc đời và số phận bị mờ đi, và mỗi con chữ đều chứa đầy cảm xúc mãnh liệt. Mỗi chữ trong thơ Bà Huyện Thanh Quan đều mang hoài niệm về một thời đã qua:

“Con đường xưa xe ngựa
nền trang phục lâu đài bóng tối

(Hoài cổ Lâu đài Thăng Long)

“Bộc lộ những cảm xúc dâng trào trong tâm hồn nhà thơ” cũng thể hiện những yêu cầu chân thành, tự nhiên đối với cảm xúc. Nhà thơ không thể ép cảm xúc viết theo câu cách ngôn, câu thơ. Thơ là tiếng nói trong sáng nhất của tâm hồn. Những cảm xúc hời hợt hoặc giả tạo chỉ tạo ra những tác phẩm “yếu đuối” và chết yểu, “như một hạt cát ném vào vũ trụ rồi tan biến không một dấu vết” (Trần Đăng Khoa).

Tuy nhiên, cơn lũ cảm xúc không nhất thiết phải gieo mầm thơ. Một bài thơ hay luôn có thể đốt cháy trái tim và chinh phục trái tim. Thơ cần tư duy. Nó không đội chiếc mũ triết học để nói lên suy nghĩ của mình, mà luôn tiềm ẩn những mạch máu ngầm. Thơ cô đọng cảm xúc, suy nghĩ đến tận cùng nhưng cảm xúc luôn đi đầu. Câu thơ “Song thuyền” của Chế Lan Văn: “Ta ở chỉ là chỗ ở, khi ta đi đất trở thành tâm hồn” được nhiều thế hệ yêu thích bởi tính triết lý. Những cảm xúc mỗi khi trỗi dậy đều đọng lại trong lòng đất nước mà ai cũng gắn bó, yêu mến. Bài thơ của một người đã từng trở thành bài thơ muôn thuở…

Thơ, từ đề tài, đối tượng đến hình thức thể hiện, tất cả đều bắt nguồn từ cảm xúc. Mỗi tác phẩm thơ chân chính đều có nhịp đập từ một cảm xúc thẩm mỹ mạnh mẽ và tràn đầy. Văn học từ xưa đến nay, từ Đông sang Tây đều chứng minh luận điểm này. Vô Danh gửi gắm nỗi lòng của mình vào những làn điệu dân ca, dân ca, những hoài niệm, những tiếc nhớ quê hương, những đau khổ của cuộc đời… Tiếng hát cất lên từ những hoài niệm vô vọng. Nó cuộn xoáy, lấp đầy và ngân lên như một bản đồng ca xuyên suốt không gian và thời gian:

“Chiếc khăn nhớ ai nhớ ai
khăn rơi trên sàn nhà
khăn lụa muốn ở một mình
khăn vắt qua vai
khăn lụa muốn ở một mình
rách mô
ngọn đèn nhớ ai
Nhưng đèn không tắt
mắt như người
Mắt Không Ngủ”

Trong thơ ca Trung đại, giữa bộn bề, nhà thơ đã lớn tiếng cầu nguyện cho hạnh phúc của những người phụ nữ chôn vùi tuổi thanh xuân trong mòn mỏi chờ đợi. Chị đã chinh phục được người phụ nữ “chuyện chăn gối lo cho chồng con, cơm chiều no đủ” thì chị nên xót xa cho ai đây? Đoàn Thị Điểm lên tiếng – phẫn uất, tố cáo chiến tranh phi nghĩa:

“Trên lầu xanh thẳm
Đất nước này được xây dựng cho ai? “

Xuất phát từ sự đồng cảm sâu sắc đó, những tác phẩm được viết theo thể thơ thất ngôn cũng là một “sáng tạo thơ” tất yếu. Thể thơ truyền thống với nhịp điệu đan xen, cộng hưởng với nhau như tra tấn, dằn vặt kiếp hồng nhan…

Thơ bao trùm nội dung và thống trị hình thức. Khi nỗi nhớ quê ở Bắc Kinh, nỗi căm hận “con ma mắt lục”, nỗi đau bị Tổ quốc giày xéo – trong lòng bùng lên ngọn lửa hừng hực, cảm xúc ấy tìm đến hình thức thơ ca và ra đời. Vì thế Hoàng Cầm đã viết “Qua sông Đuống” bằng những lời xúc động:

“Bên sông Đuống
tôi có đàn con
Một ngày đánh nhau vì một bát Polenta
Trú gầm giường tránh đạn ban đêm
đi vòng quanh
muốn xây nhà
Tiếng súng vang như sấm trong giấc mơ thơ ngây
ôi điên rồi
hoàn toàn choáng váng
Bóng tối dày vò đôi môi xinh”

Những câu thơ tự do, thoải mái để cảm xúc tuôn trào tự nhiên, không gò bó vào khuôn khổ cũ, bộc lộ những điều sâu kín nhất mà chỉ có thơ mới chạm tới được. Thơ hôm nay, trong bộn bề, người ta dường như mất kiên nhẫn để chờ đợi một thứ gọi là niềm tin và hy vọng, cũng vì lẽ đó, những ngai thơ trẻ thường có nhịp điệu nhanh, mạnh hơn. Hình ảnh táo bạo hơn… Thúy Hằng, Bình Nguyên Trang… vẫn đang nỗ lực cách tân, tìm lối thoát mới cho thơ đương đại.

Tâm hồn nhà thơ rất đẹp, mộng mơ nhưng lại luôn cúi đầu trước tình yêu trong cái lẽ trần tục nhất của cuộc đời. Sự cẩu thả của giới văn chương là một điều “ô nhục” (Nam Cao). Các nhà thơ phải trân trọng cái nghiệp của mình để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật đích thực, bằng tình yêu, sự đam mê của họ đối với mỗi sinh mệnh, tài năng của giọng nói mà họ đã phải nung nấu và trau chuốt nhiều lần.  …

Thơ chứa đầy cảm xúc, và người đọc nên đón nhận nó bằng trải nghiệm và suy ngẫm của chính mình. “Thơ là con đường ngắn nhất từ ​​trái tim đến trái tim”, lắng nghe, cảm nhận và đồng sáng tạo. Tấm lòng, cái tình để cho cảm xúc đánh thức “hành động sáng tạo trong thơ” bao giờ cũng đáng quý. Lòng bao dung cần có tình thương, cần tài năng để tình yêu thăng hoa và nghệ thuật để vượt lên trên ách thống trị thối nát. Từ lâu thơ và người đã là bạn. Từ đó, con người thêm tin yêu, khát khao những ước mơ về chân, thiện, mỹ.