Ý nghĩa tượng trưng của “Ánh trăng” trong bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Duy

Mặt trăng là biểu tượng của sự tròn trịa, mộng mơ và vẻ đẹp vĩnh cửu. Đối với con người, trăng không chỉ là vũ trụ bao dung, dịu dàng mà còn là người bạn thân thiết, chân thành. Trong bài thơ “Ánh trăng”, nhà thơ Nguyễn Vệ đã thể hiện thành công mối quan hệ giữa con người và vầng trăng, tạo nên một biểu tượng đẹp đẽ, khái quát.

Có thể thấy, từ thuở còn ở đồng áng, đến khi vào rừng đánh giặc, và cả khi lên thành phố, vầng trăng đã đồng hành cùng con người suốt cuộc đời. Dù đôi khi người ta vô tình quên đi “tháng tri ân” thì vầng trăng vẫn lặng lẽ soi sáng trên bầu trời, không đổi thay và giận dữ:

“Ánh trăng im lìm
Đủ để làm tôi sợ. “

Trăng cũng như người, im lặng, bao dung và nghiêm khắc trước những lỗi lầm của con người. Không một lời nào được nói, nhưng một ngàn tiếng vang đã được nghe thấy. Hình ảnh nhân hóa làm sống động các đường nét, thêm hình ảnh và sự gợi cảm. Ánh trăng của “lặng” hoàn toàn trái ngược với vẻ “bàng hoàng” của nhân vật “dạ”, vẽ một đường trong tâm tưởng, chờ đợi chuyển sang giao hòa, thật ấn tượng. Nó có tác dụng nhấn mạnh, làm nổi bật khoảnh khắc bừng tỉnh của nhân vật.

Nhà thơ rất chu đáo khi xây dựng biểu tượng ánh trăng xung quanh những nội hàm của nó. Tác giả dùng “ánh trăng” thay cho “trăng” vì ánh trăng giống như “ngôn ngữ” của trăng, một thông điệp ẩn chứa mà “trăng” muốn gửi gắm đến các nhân vật. “Ánh trăng” cũng là một loại ánh sáng đặc biệt có thể soi rọi vào những nơi tăm tối của tâm hồn và giúp nhân vật tỉnh ngộ.

Cái “bất ngờ” bất ngờ cuối bài thơ có giá trị làm nổi bật và nâng cao ý nghĩa biểu tượng của vầng trăng trong bài thơ. “Sốc” đến mức ân hận, ân hận khi thấy mình bị phản bội, không còn ý định nối lại quá khứ. “Sốc” nhắc nhở mình biết ơn cuộc đời, trung nghĩa, uống nước nhớ nguồn. “Khởi động” tỉnh dậy, tỉnh ngộ, nhìn lại những hạn chế của bản thân, để vươn lên một nhân cách hoàn thiện. Sự “bất ngờ” của các nhân vật còn có sức lan tỏa cảm xúc, có thể khiến người đọc “bất ngờ” để nghiệm ra những điều ý nghĩa khác trong cuộc sống.