Cách phân tích dẫn chứng trong bài văn nghị luận văn học.

1. Các bước phân tích.

Để phân tích một trường hợp vừa đủ và vừa đúng, tác giả có thể tiến hành theo một số cách. Sau đây là 3 phương pháp và các bước cơ bản để phân tích dẫn chứng thường gặp trong bài văn nghị luận.

* phương pháp một:

+ Có ưu đãi nhỏ.
+ Đưa ra ví dụ.
+ Phân tích dẫn chứng (cảm nhận, đánh giá, nhận xét của mình về dẫn chứng)

Ví dụ: Trong “Thu vịnh”, người đọc nhận thấy nét vẽ tinh tế, tuy chỉ là tô điểm nhưng đã lột tả được cái hồn của mùa thu. Tâm hồn nhẹ nhàng tỏa từng chữ:

Bầu trời mùa thu vẫn xanh hơn bao giờ hết,
Cọc tre buông gió xào xạc.
Nước trong xanh như lớp khói,
Nhưng thưa ngài để mặc bóng trăng.

Phong cảnh vào mùa thu là đặc biệt nhất. Nguyễn Khuyến đã ghi lại được màu xanh đặc trưng của bầu trời mùa thu – một màu xanh không mùa nào có được. Màu xanh đậm không sinh nhiệt, gợi liên tưởng đến độ cao và độ sâu của bầu trời khi thu sang, những tầng mây xanh chồng lên nhau, đẩy về phía xanh cao. Có thể nói, Nguyễn Khuyến đã có một sự dịu dàng đối với bầu trời Việt Nam. Nếu bạn không dán nó, làm thế nào bạn có thể nhìn thấy màu sắc hấp dẫn?

(Trích bài văn học sinh giỏi quốc gia, NXB Giáo dục 2003)

* Cách 2:

Phân tích bằng chứng.
+ Đưa ra ví dụ.

Ví dụ: Vòng thơ trở về hiện tại, nhà thơ tỉnh dậy vẫn thổn thức, bồi hồi. Bóng mẹ còn đó, trên cánh đồng khô hàng rào, bên hiên nhà, ngoài khung cửa… Dường như đâu đâu cũng in bóng mẹ, hơi ấm nhớ mẹ cứ chực trào tràn. Và liệu “Nắng mới” có thể chỉ là cái cớ, chỉ là giọt nước làm tràn ly xót xa.

Hình bóng mẹ chưa xóa
hãy tưởng tượng khi bạn ra vào

(Trích Tuyển chọn đề tài và Kêu gọi viết bài năm 2007 của NXB Đại học Quốc gia TP.HCM))

* Cách 3:

+ vừa nêu vừa phân tích dẫn chứng.

Ví dụ: Trong văn xuôi, giọng điệu của tác giả in sâu vào câu chữ. Cũng miêu tả những con người dị dạng nơi thôn quê xưa, nhưng khi Tràng xuất hiện trong Kim Lan, “hai con mắt ti hí, con cặc chìm trong bóng chiều”, “cười lên tận trời” hình như cũng là một câu, một kiểu Feel nhẹ nhàng và đáng thương. Còn anh chàng “Chí Phèo” thì có vẻ chăm chỉ. Đầu trọc, răng cạo trắng, mặt ngăm đen nhưng rất khỏe…” Ngay dòng đầu truyện đã xuất hiện giọng nói đanh thép, khinh bỉ và lạnh lùng của Nam Thảo.

(Trích “Tuyển đề tài và Kêu gọi tham luận”, NXB ĐHQG TP.HCM, 2007)

2. Phương pháp phân tích.

Một. phương pháp quy nạp.

Tri giác thực chất là nhận thức do tác giả và người đọc tạo ra thông qua cảm giác chủ quan. Nhưng điều này không có nghĩa là người viết và người đọc có thể “tự do cảm nhận”, mà phải cảm nhận trên cơ sở lý trí, tình cảm và sự gắn bó với văn bản. Bằng chứng luôn thể hiện cốt truyện hoặc mô tả một cảnh hoặc sự kiện theo đúng nghĩa của nó. Với phương pháp này, ta hãy miêu tả chi tiết, cụ thể dựa trên cảm giác tưởng tượng đi đôi với nhận định, đánh giá để làm rõ những điểm chính. Cảm giác là một thuật ngữ rộng. Đôi khi bạn cảm thấy nó vì tình cảm, và đôi khi bạn cảm thấy nó vì tình cảm, lý trí và tình cảm cũng có thể được tích hợp, và bạn có một cảm giác đúng đắn và đẹp đẽ.

Ví dụ:

Rừng xanh, hoa chuối đỏ tươi
High Pass thắt lưng taco dao ánh sáng mặt trời

Hai bài thơ không chỉ mở rộng không gian nghệ thuật với sự bao la của rừng xanh mà còn đưa không gian đến với độ cao vô biên của núi đèo, của trời cao. Trên nền xanh thẫm, uy nghiêm của rừng đại ngàn là sắc đỏ tươi của hoa mã đề. Sắc đỏ tươi đặc biệt bắt mắt trên nền xanh lam tạo cảm giác ấm áp, từng bông hoa như một ngọn lửa, thắp lên xua tan đi cái lạnh giá của núi rừng mùa đông, dữ dội như chính đôi mắt đang dõi theo, cũng như một bàn tay vẫy lưu luyến níu bước chân người.

(Trích Hướng dẫn ôn thi THPT môn Ngữ văn, Trịnh Thu Tuyết, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2017)

b.Biện pháp phân tích nghệ thuật làm nổi bật nội dung câu hỏi.

Một trong những điểm yếu của học sinh là trong quá trình phân tích các em chưa chú ý hoặc ít chú ý đến nghệ thuật. Vì vậy, bài làm của các em dù hay đến đâu cũng khó đạt điểm cao.Bởi vì, nếu nội dung “xương” Đối với một tác phẩm, mỹ thuật chính là “linh hồn” của nó. Mỗi “nội dung” tốt đều phải ẩn chứa một “tâm hồn” tốt. Phân tích nội dung không ngừng xem các bài báo chỉ mới hoàn thành một nửa. Vì vậy, trong quá trình phân tích phải kết hợp hài hòa giữa nội dung và nghệ thuật. Do đó, việc phân tích theo cách tiếp cận này đòi hỏi sự hiểu biết về tu từ học tiếng Việt. Cần chỉ ra và phân tích chức năng, ý nghĩa tu từ của nó.

Ví dụ: Hồ Xuân Hương thể hiện tầm nhìn về thời thế và địa vị bằng những khát vọng táo bạo:

Xâu đất rêu
Xuyên qua những đám mây và đá vài tảng đá

Bằng cách đảo cấu trúc và kết hợp các động từ mạnh như “tựa” và “vỡ”, Hồ Xuân Hương đã làm cho những hình tượng nghệ thuật của mình tự nói lên tất cả. “Rêu” rất nhỏ và không có âm thanh, như thể “đi qua” trái đất; “đá” – “đá vài viên đá” – những viên nhỏ hơn sẽ bị “đập” vào “chân mây”. Đó có phải là khát khao được phá giữa đường, là sự “nổi loạn” đánh sập những bức tường phong kiến ​​xưa cũ đang trói buộc người phụ nữ để rồi họ không được yêu thương hay có được hạnh phúc không trọn vẹn?

(Trích Giải bài viết học sinh giỏi quốc gia, Báo giáo dục, 2015)

c. phương pháp lập luận.

Phương pháp này thường được suy luận tùy theo bản chất vấn đề và hướng tác giả đề xuất. Muốn vậy chúng ta phải nắm vững đặc điểm nhân vật, chi tiết sự kiện của văn bản.

Ví dụ:

Bạch ba trăm năm sau
Thiên hạ cầu xin Tố Như

Hôm nay khóc cho Tiểu Thanh, rồi ba trăm năm sau ai khóc cho Tố Như? Yêu người khác và yêu chính mình cũng là yêu cầu thêm những người bạn tâm giao. Dù chỉ là tiếng kêu thầm, chỉ cần “cạch” một tiếng là đủ. Hỏi tức là còn mong chờ, lòng Nguyễn Du chưa nguội lạnh, yêu đời, yêu người. Qua câu hỏi này, Nguyễn Du thể hiện niềm tin vào lòng nhân ái của cuộc đời và con người.

(Trích Đề thi chọn học sinh giỏi quốc gia THPT, Nxb. 2015)

d.Phương pháp so sánh, đối chiếu.

Trong cảm thụ văn học, so sánh là một biện pháp hữu ích bởi tuy được viết cùng một thể loại, cùng một đề tài, cùng một thời điểm… nhưng mỗi tác phẩm nghệ thuật đích thực phải là một sáng tạo độc đáo. So sánh sẽ làm nổi bật vẻ đẹp rõ ràng và độc đáo của từng tác phẩm. Trên cơ sở đó, có thể nhận xét, đánh giá những đóng góp và phong cách riêng của từng nhà văn, từng hiện tượng văn học…

Một bài báo hay trước hết phải viết “đúng”, và chỉ có “đúng” mới là hay. Ngoài ra, một bài viết hay không chỉ thể hiện cái nhìn sâu sắc của tác giả mà còn phải biết liên hệ, so sánh với các tác phẩm khác. Điều này không chỉ thể hiện “độ sâu” của nhà văn, mà còn thể hiện “độ rộng” của “vốn liếng” văn học. Tức là phân tích dựa trên cùng một chủ đề được trình bày trong nhiều văn bản khác nhau.

Chẳng hạn khi phân tích câu thơ “Vườn ai xanh như ngọc” Trong bài viết ” đây là làng vida“Hàn Mỹ Tử, anh không thể cảm nhận hết vẻ đẹp và vẻ đẹp của màu sắc”màu xanh ngọc bích“Nếu không nói đến bầu trời, Han Mektu đã từng miêu tả Khu vườn Victoria Village vào lúc bình minh”màu ngọc lam“Trong bài thơ của Hoàng đế Xuân (“Đổ bầu trời xanh ngọc trên muôn lá” – “Thơ Tình””). Hàn Mặc Tử nói đến vườn, Xuân Diệu nói đến trời thu, nhưng ta thấy màu sắc của hai bài thơ này đều xanh, trong và hình như có ánh sáng.

Mặt khác, là học sinh giỏi, các em cũng cần tích lũy tài liệu ngoài chương trình học. Đây là vốn riêng của mỗi đứa trẻ, vốn riêng này càng phong phú thì càng có điều kiện để so sánh. Những suy nghĩ so sánh độc đáo, sáng tạo của học sinh chủ yếu xuất phát từ kiểu tự tích lũy này. Thực ra, tôi đã đọc rất nhiều bài thơ và vẫn còn tôi.”kích thước tương hỗ“Xuân Diệu nhắc tới”có đi có lại” Nguyễn Bình, từ đó ta thấy được nét độc đáo của mỗi nhà thơ trong việc thể hiện nỗi nhớ, tình yêu, một mặt là cảm xúc bộc trực, mạnh mẽ của một người rất trẻ ở phương Tây, mặt khác là một thận trọng, tế nhị nhưng cũng rất có duyên, nét mặt rất quê mùa…

Làm thế nào để sắp xếp hợp lí các dẫn chứng trong bài văn nghị luận?