Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Vệ

Thành công lớn của nhà thơ Nguyễn Vệ trong bài thơ “Ánh trăng” là ông đã xây dựng hình tượng ánh trăng từ một đề tài khá cũ và cạn kiệt đất diễn bằng các thủ pháp nghệ thuật nhưng vẫn làm nên những điều mới mẻ đầy bất ngờ. Hình ảnh vầng trăng ngày xưa chứa đựng tư tưởng của cả một thời đại khiến ta không khỏi trăn trở.

Trước hết đó là hình ảnh vầng trăng thân thương, dịu dàng, bình dị, gắn liền với kí ức về thời gian mà nhà thơ mãi mãi gắn bó. Ánh trăng gần gũi với kí ức tuổi thơ hồn nhiên nơi làng quê.

“Thuở nhỏ, tôi sống với đồng
với sông rồi với biển”.

Thời gian là “tuổi thơ”. Không gian là “ruộng, sông, ao” gợi nhớ không gian quen thuộc thuở ấu thơ, để rồi khi hả hê được đắm mình trong cái mát lành của quê hương như dòng sữa ngọt ngào. Cuộc sống tuy vất vả, thiếu thốn nhưng con người và thiên nhiên gắn bó, gần gũi, hài hòa. Thuở ấy, trăng là trò chơi tuổi thơ với những ước mơ hồn nhiên. Con người thời bấy giờ sống giản dị, thanh cao, giản dị hòa hợp với thiên nhiên “trần trụi”, “ngây thơ”. Chữ “và” nối liền thơ, nhưng cũng nối liền con người với thiên nhiên, vũ trụ, tháng tri ân.

Sống hồn nhiên, không tranh giành sự sống, không nghi kỵ xảo trá, mà thuận theo dòng đời, sống chan hòa với mọi người và mọi vật. Trăng hôm ấy tự nhiên, không ẩn, không khuất, như người bản xứ ở cánh đồng gần, tỏa sáng rực rỡ. Theo thời gian, mọi người lớn lên và tham gia chiến đấu. Ánh trăng theo người lính ra trận:

“trong cuộc chiến rừng
Mặt trăng trở thành một bộ ba”

Vầng trăng lúc ấy là ánh trăng trong đêm tối của cuộc chiến, là người bạn chí cốt của người lính trong những gian khổ của cuộc Kháng chiến. Bằng nghệ thuật nhân hóa, Nguyễn Vệ gợi lại trong lòng người đọc kí ức của cả một thời thơ ấu, về một tình bạn cao cả, trong sáng, vô tư, vị tha. Một hình tượng trữ tình bám trăng suốt những năm dài đấu tranh. Sau nhiều năm chiến đấu, Mặt trăng vẫn yêu thương và trung thành.

Vì vậy, trong những câu thơ hồi tưởng, tác giả đã khái quát vẻ đẹp của cuộc sống thanh bình, vô tư, hồn nhiên, đồng thời khẳng định tình cảm gắn bó bền chặt của con người với vầng trăng tình yêu, vầng trăng thủy chung. Đó không chỉ là sự chân thành, mà còn là lời hứa sẽ giữ trọn đời và không bao giờ thay đổi.

Vầng trăng là người bạn sẵn sàng chia vui sẻ buồn. Vầng trăng gom góp khổ đau và xoa dịu nỗi đau chiến tranh bằng ánh sáng dịu mát của nó. Trăng đồng hành cùng con người qua từng bước gian nan. Trăng là hình ảnh của quá khứ, là hiện thân của những kỉ niệm yêu thương…

Trăng ở đây được nhân cách hóa và trở thành người bạn tâm tình của con người.Với nỗi nhớ ấy, nhà thơ đã từng nghĩ “không bao giờ quên”. Giọng thơ hồi tưởng đều đặn, nhưng từ “si” dường như chỉ sự xuất hiện của những chuyển biến trong câu chuyện của nhà thơ. Tiếng thơ lay động tâm hồn, đánh thức lương tri của kẻ vô tình, nhắc ta nhớ đến “Vầng trăng tình yêu”, một biểu tượng đẹp đẽ của quá khứ hào hùng.