Trong cảm nhận truyện “Vợ chồng A Phủ” của nhà văn Tô Hoài: “Nhưng điều kỳ diệu là ngay cả trong những hoàn cảnh khắc nghiệt như vậy, mọi thế lực xấu xa đều không thể giết chết sự sống của con người. Dối trá, đói khát, tủi nhục, tôi vẫn sống, im lặng, với tiềm năng lớn lao” (Tác Phẩm Văn Học 1930-1975, Tập II, Nxb Khoa Học Xã Hội, 1990, tr. 71).

Nhân vật Mị trong truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ” của Dư Hoài (trích khảo cứu) được phân tích để làm sáng tỏ nhận xét trên.

Truyện ngắn “A Fu Couple” nằm trong “Tuyển tập truyện Tây Bắc” (1953) là kết quả chuyến đi thực tế của Đỗ Hoài Ái đến Tây Bắc Trung Quốc. Truyện kể về cuộc đời của Mị và A Phủ trong những ngày đen tối của Hồng Ngải và những ngày tươi sáng đầy hi vọng. Nhân vật Mị là nhân vật có sức sống tiềm tàng, mạnh mẽ được tác giả tạo dựng, vượt qua cuộc sống đầy đau khổ, tủi nhục và hướng tới một cuộc sống mới tốt đẹp hơn. Chính vì vậy, trong cảm nghĩ về truyện “Vợ chồng A Phủ”, Tô Hoài viết: “Nhưng điều kỳ diệu là ngay cả trong những hoàn cảnh khắc nghiệt như vậy, mọi thế lực xấu xa đều không thể giết chết sự sống của con người. Dối trá, đói khát, tủi nhục, tôi vẫn sống, im lặng, với tiềm năng lớn lao”

Qua lời bình ta thấy nhà văn Dư Hoài đã thể hiện rõ nét kiếp sống tủi nhục của người dân nghèo miền núi. Ông cũng chủ trương bản chất tốt đẹp vốn có của con người và khẳng định sức sống bất diệt của con người. Phẩm chất này được thể hiện đầy đủ qua hình tượng nhân vật Mị trong tác phẩm.

Nhân vật của tôi có những phẩm chất tốt, và tôi được kỳ vọng sẽ sống một cuộc sống ấm no và hạnh phúc. Nàng không chỉ là một thiếu nữ xinh đẹp, tài giỏi, hồn nhiên, đằm thắm mà còn là một người con gái hiếu thảo, hết lòng phụng dưỡng cha mẹ. Cô ấy không chỉ làm việc chăm chỉ mà còn yêu tự do và biết quyền được tồn tại của mình.

Ở nhân vật tôi, chúng ta cũng thấy sáng ngời lòng vị tha, đức hy sinh, lòng tận tụy và lòng nhân ái. Thà chết chứ sống nhục, thà chịu nhục còn hơn bất hiếu, không muốn thấy cha già yếu chịu biết bao tủi nhục đau khổ.

Tuy nhiên, cuộc sống không công bằng. Hoàn cảnh trớ trêu đã đẩy cuộc đời tôi xuống vực thẳm đau khổ, bị tước đoạt quyền tồn tại, quyền được làm người hạnh phúc. Tôi đã kiệt sức về thể chất và tinh thần bởi quyền lực và thần quyền của thống đốc và con trai.

Với danh nghĩa là con dâu của quan tổng đốc, cô con dâu nhỏ của quan chức bị đối xử như một nô lệ. Tôi ở nhà chồng mà như đi làm ở địa ngục. Sống trong tủi nhục như một con thú, anh thường xuyên bị Aso đánh đập. Tôi sống như một tù nhân trong một căn phòng nhỏ tối tăm.

Trong cuộc sống trong tù, tôi cảm thấy vô cùng đau buồn và oán hận.Muốn sống cũng không được, muốn chết cũng không được, dường như tôi đã bắt đầu chấp nhận thân phận khốn khổ của mình, sống như một cái bóng, phiêu bạt như một cái bóng. “Con rùa trong góc”

Sau tất cả những đau đớn, cam chịu, im lặng đến cùng, tôi tưởng hồn mình đã chết. Cuộc sống tiếp tục đó, người phụ nữ vẫn làm việc hàng ngày, chỉ là một cái xác không hồn. Thế nhưng, không ngờ trong sâu thẳm tâm hồn khô cằn cằn cỗi ấy vẫn có một nguồn sống mạnh mẽ đang rình rập.

Trong trái tim tôi, có một người khác khao khát tự do và khao khát hạnh phúc. Cơn gió lạnh buốt không ngăn được mùa xuân tươi trẻ của thiên nhiên và thế giới, tất cả đã đánh thức tâm hồn tôi. Tôi uống để quên đi nỗi đau của hiện tại. Hương rượu nồng nàn làm tôi nhớ đến Girls’ Generation, và tôi sống lại nhiệt huyết của tuổi trẻ đối với cuộc sống. Cùng lúc đó, tiếng sáo (biểu tượng của tình yêu và khát khao tự do) từ một hiện tượng bên ngoài đã lọt vào tâm trí tôi.

Tôi thắp đèn như thắp đèn soi đời tăm tối. Ánh sáng leo lét của ngọn đèn chí ít đã giúp tôi nhìn rõ hơn. Sau đó tôi muốn ra ngoài chơi. Tôi với lấy chiếc váy. Tôi muốn bước vào đời thật đẹp, điều mà tôi đã không nghĩ đến trong nhiều năm. Tuy nhiên, Ah Shi đã xuất hiện, giống như một vị thần hung dữ ngăn chặn mọi thứ. Mặc dù bị trói nhưng tôi vẫn tưởng tượng và hành động như một người tự do, tôi muốn bước đi, nhưng tôi không thể.

Dù hiện thực phũ phàng, tàn nhẫn cũng không ngăn được nguồn sống căng tràn trong tôi. Sợi dây thô ráp trói buộc thân xác nàng, nhưng không thể trói buộc tâm hồn nàng. Tâm trí tôi đã được giải thoát. Tâm hồn cô dần dần theo tiếng sáo mà lên núi, vượt đèo, vượt sông, vượt suối, rong ruổi khắp núi rừng như thuở còn thơ. Chuyến đi đó cho tôi cảm giác tạm thời thoát khỏi một thực tại đau đớn, nặng nề. Mùi rượu thoang thoảng, tôi mệt đến ngất đi vì đau.

Sau đêm xuân ấy, tôi lại bối rối và im lặng. Sinh lực tiềm ẩn ẩn rất sâu, ẩn hiện. Nhưng bây giờ nó không giống như trước đây. Bây giờ, nó đang được thử thách, nó đang được rèn luyện (mặc dù tôi chưa nhận thức đầy đủ về nó). Nghĩa là nó đã trở nên mạnh hơn, chỉ chờ thời cơ để trỗi dậy. Cơ hội đã đến. Việc A Phúc bị trói vì mất bò lại đánh thức tâm hồn tôi.

Lúc đầu, nhìn thấy Apoo bị trói, tôi khá khó chịu. Nhưng đêm đó, tôi nhìn thấy những giọt nước mắt trên má A Phúc. Nhớ lại những gì đã xảy ra với tôi vào đêm mùa xuân năm ngoái, tôi bày tỏ sự cảm thông và thương hại sâu sắc cho A Phúc. Phân tích tâm lý: Tôi nghĩ rằng sự phẫn uất và phi lý đang hấp hối của Ah Fu. Tôi không sợ sự trừng phạt của Pacha, lòng căm thù và lòng trắc ẩn đã giúp tôi vượt qua nỗi sợ hãi và biến tôi trở thành một người dũng cảm cắt dây cứu Apu. Ngay sau đó, Mị lặng lẽ đứng trong bóng tối, nước mắt lưng tròng trong lòng. Nhưng rồi lòng ham sống trỗi dậy mạnh mẽ khiến tôi đuổi theo Apu để được tự do.

Độc giả có thể thấy rõ việc người ta bị bắt cóc trong Dinh Thống đốc không có gì đáng ngạc nhiên. Tôi đã nhìn thấy nó bao nhiêu lần và tôi không quan tâm. A Phủ cũng như tôi và bao nhiêu nạn nhân khác. Tuy nhiên, sau cuộc tình trong đêm xuân, tôi bắt đầu có ý nghĩa của cuộc sống, ý nghĩa của cuộc sống, ý nghĩa của sự sống và cái chết. Nước mắt Apu lăn dài đánh thức bao kỉ niệm, khi tôi bị trói nước mắt tôi cũng lăn dài, mặn mà không sao lau được. Chính sự đồng cảm đã đánh thức tình yêu thương con người và khát vọng sống. Lần đầu tiên tôi biết đến tội ác của Thống đốc, lần đầu tiên tôi kết tội: “Chúng nó dã man”.

Lời nói của tôi không đảm bảo cho một cuộc nổi dậy, nhưng từ giờ trở đi, tôi ý thức được sự tồn tại của mình và cố gắng làm chủ vận mệnh của mình thay vì phó thác cho thống đốc. Nó đến quá nhanh. Sau khi cắt dây để giải thoát cho Apu, Mee cũng được giải thoát khỏi Dinh thự của Thống đốc. Tôi không thể tưởng tượng cuộc sống trong tương lai sẽ như thế nào, nhưng nó chắc chắn sẽ thoải mái hơn Đô Đô. Chỉ vậy thôi cũng đủ thôi thúc tôi tiếp bước A rồi.

Đỗ Hoài Ái đã hóa thân thành công vai tôi với lối viết hiện thực sắc sảo và phân tích tâm lý nhân vật tinh tế. Cuộc đời đau khổ, tủi nhục của Mị tiêu biểu cho cuộc sống lầm than của người dân miền núi dưới ách áp bức của các thế lực phong kiến, thực dân. Nhưng điều kỳ diệu là ngay cả trong hoàn cảnh cùng cực như vậy, tất cả các thế lực tà ác đều không thể giết chết sinh mạng con người. Nói dối, chết đói, nhục nhã, tôi đang sống, im lặng, có tiềm năng lớn. Con người đã chuyển từ bóng tối của thời đại sang ánh sáng của phẩm giá và tự do. Vượt qua nghịch cảnh, vượt qua sợ hãi, họ đã tự mình tìm ra con đường sống đích thực.