Làm thế nào để đọc và hiểu văn bản thơ một cách dễ dàng và hiệu quả

1. Tìm hiểu bố cục của đoạn thơ:

Trước khi tiếp tục đọc-hiểu một bài thơ, cần đọc kĩ nhan đề và nắm nội dung cơ bản của khổ thơ. Từ đó xác định được các đoạn thơ, ý chính của từng đoạn. Đặc biệt là những bài thơ dài, chia thành từng đoạn và có tính khái quát giúp người đọc nắm được nội dung cơ bản và bối cảnh tình cảm của cả bài thơ.

Ví dụ:

Bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh có thể chia làm ba đoạn: đoạn một (hai đoạn đầu) – bộc lộ và bộc lộ niềm tự hào, hoài bão; đoạn hai (năm đoạn tiếp theo) – khám phá và thể hiện sự phong phú, phức tạp của trái tim của những tình cảm yêu thương; câu 3 (hai câu cuối)—ước mơ về một tình yêu vĩnh cửu…

Bài thơ Việt Bè của Tố Hữu là một hình tượng rộng lớn, đa chiều, vận động phức tạp, bố cục chia thành nhiều phần:

– Tám câu đầu: Giây phút ban đầu của buổi chia tay đầy bùi ngùi, lưu luyến giữa những người chia tay.

– Mười hai câu tiếp theo: Nhớ lại kỉ niệm chiến khu gian khổ mà chan chứa tình thương: Câu 25 đến câu 42: Nhớ cuộc sống nghèo khó nhưng ấm áp.

– Từ câu 43 đến câu 52: Bức tranh tứ bình về thiên nhiên và con người Việt Nam.

– Từ tiết 53 đến tiết 83: Quang cảnh chiến khu Việt Bắc, những chiến công đã đạt được, vai trò của Việt Bắc đối với cách mạng và cuộc kháng chiến.

2. Lựa chọn, sử dụng từ ngữ, hình ảnh, hệ thống trạng thái cảm xúc:

Khi phân tích hay bộc lộ cảm xúc về tác phẩm thơ, để tránh viết văn xuôi, suy diễn, cần nắm và khai thác được những đặc sắc nghệ thuật do tác giả sáng tạo để bộc lộ cảm xúc, quan niệm nghệ thuật. Người phân tích có thể là từ ngữ đặc sắc, nhân hóa, so sánh, ẩn dụ, tượng trưng; cấu trúc riêng của lời thoại, cách ngắt nhịp, tứ tuyệt…

Ví dụ:

Rải rác bên bờ mộ xa xôi
Ra chiến trường không tiếc đời xanh
chiếc áo choàng phản chiếu anh trở lại đất liền
Mã He gầm lên độc tấu.

(Trời Tây – Quảng Đông)

Khi phân tích khổ thơ, các yếu tố cần bộc lộ là: sự đối lập giữa cái mênh mông, trống vắng của núi rừng (rìa, xa…) và hình ảnh một nấm mồ lẻ loi (rải rác…); hình tượng và lí tưởng sống cao cả: “Sống xanh không tiếc chiến trường”; Hình ảnh cái chết nhẹ nhàng mà uy nghiêm, giọng điệu mạnh mẽ, hào hùng… làm nổi bật vẻ đẹp lãng mạn, bi tráng của hình tượng người lính Tây Thiên.

Hoặc kết hợp phân tích, bình luận, so sánh, tương phản, liên tưởng… Nó không chỉ đào sâu mà còn mở rộng ý nghĩa, làm nổi bật nét độc đáo của nhà thơ.

Ví dụ:

Ôi sóng nhớ bờ
không thể ngủ vào ban đêm
trái tim tôi nhớ bạn
Ngay cả trong một giấc mơ, rất tỉnh táo.

Hình ảnh sóng trong thơ Xuân Quỳnh đã để lại dấu ấn đặc sắc trong trái tim người phụ nữ chân chất, giàu tình cảm nên khắc khoải.Hòa quyện với vẻ đẹp nữ tính trong thơ tình của Huyền Quỳnh – tình yêu nồng cháy với lo âu “Tình nhạt như mây khói/ Biết đâu lòng em đổi thay?” (đuôi chồn); “Hỏi anh câu này/ Em có yêu anh nhiều không” (mùa hoa rơi);”Vì tình yêu mãi mãi/ Bao giờ đứng yên? (Thuyền và biển)… Nó hoàn toàn khác với những con sóng nồng nàn, mê đắm trong thơ Huyền Điệp: “Giống như nụ hôn mãi mãi ngàn năm/ Vì anh yêu em nhiều lắm, em yêu!” (đại dương)…

3. Khái quát giá trị tư tưởng và đặc sắc nghệ thuật của văn bản thơ:

Đọc và hiểu nội dung của một bài thơ trữ tình là hiểu một bức tranh cảm xúc, chạm trực tiếp vào tâm hồn mình trong những lúc rung động mãnh liệt và sâu sắc. Do đó, những chân lý phổ quát nhất của cuộc sống có thể được tìm thấy ở họ: tình yêu, nỗi đau, ước mơ, hạnh phúc, lý tưởng, sự sống, cái chết… Cần phải tóm tắt giá trị của thông tin này. Nhà thơ làm việc trên thông điệp được chuyển tải trong bài thơ.

Văn học, đặc biệt là thơ trữ tình không chỉ góp phần “nói gì đó đi” đây là chủ yếu “Lam thê nao để noi”. Vì vậy, cần tổng kết đóng góp nghệ thuật đặc sắc của tác giả. Có thể xem xét nó từ những phương diện cơ bản sau: sự sáng tạo của hệ thống từ ngữ, hình ảnh, sự biểu hiện của cảm hứng trữ tình;

Ví dụ:

Những vần thơ vội vã của Xuân Điệp mang triết lý sống hiện đại và sâu sắc, thể hiện sự cách tân nghệ thuật độc đáo của Xuandie.nó sống trong một “tốc độ” Nhanh lên, nhanh lên và chạy đua với thời gian: “Em không đợi nắng hè để xuân về”; “Đi thôi! Chiều mùa chưa định”; Sống có chiều sâu và mãnh liệt, tận hưởng từng khoảnh khắc, từng vẻ đẹp “Muốn ôm…”, “Muốn nhéo…”, “Muốn say…”, “Muốn thu…”…

Tác giả Vội vàng còn sáng tạo ra những từ ngữ, hình ảnh mới chưa từng có trong thơ truyền thống: “Nhìn kìa lấp lánh ánh đèn”; “Tháng giêng ngon như môi ép”; “Hỡi xuân hồng muốn cắn em một cái!  …”; Cấu trúc dòng, câu thơ ngắt nhịp, vần uyển chuyển, tự do; giọng điệu phong phú…