Phân tích ý nghĩa nhan đề bài thơ Ánh trăng

Trong thơ ca, trăng được coi là biểu tượng của thiên nhiên, vẻ đẹp vĩnh hằng của vũ trụ và khát vọng về tình yêu, hòa bình, bất diệt. Nguyễn Vệ lấy biểu tượng cao đẹp ấy làm nhan đề bài thơ, hoàn toàn không ngoài mục đích nghệ thuật đặc biệt, đem đến cho người đọc những cảm xúc mới, đáng trân trọng.

Trước hết, ánh trăng trong bài thơ cùng tên của Nguyễn Vệ là một hình ảnh đẹp. Đây chính là chất thơ, sự nhân hậu, hồn nhiên, trong lành của thiên nhiên, vũ trụ. Ánh trăng soi sáng cả một tuổi thơ hồn nhiên, bình dị, đầy ước mơ và khát khao. Ánh trăng đã theo người ra trận, soi đường tiến bước, động viên, an ủi người vượt qua khó khăn, thử thách để chiến đấu và chiến thắng kẻ thù. Trăng là người đồng đội thân thiết, người đồng chí trung thành của người lính.

Mặt trăng không bao giờ đòi hỏi bất cứ điều gì đổi lại. Nó chỉ biết tỏa ra ánh sáng huyền diệu, không bao giờ kêu ca, đố kỵ hay ghét bỏ. Vầng trăng cũng hồn nhiên vô tư như đất trời cỏ cây. Chính vì những phẩm chất cao quý đó mà người ta “nghĩ” rằng họ “không bao giờ quên” “tháng tri ân” ấy. Không chỉ là một suy nghĩ, đó là lời thề trung thành của một người lính với mặt trăng.

Nhưng cái tên “Ánh trăng” vẫn rất sâu sắc và ý nghĩa, bởi trăng còn là biểu tượng của tình yêu trong quá khứ-kỷ niệm về sự gian khổ và hào hùng trong cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước. Cuộc sống thanh bình “sáng như gương soi” và việc “mua nhà” thuận tiện, nhanh chóng khiến nhà thơ nhiều lần nhìn ánh trăng như một “khách qua đường”. Những con người từng chiến đấu, từng trải qua bao chiến trường, đôi khi dường như quên đi quá khứ. Hôm nay bỗng nhiên ngửa mặt lên trời nhận ra nàng vô liêm sỉ, tàn nhẫn, lòng tràn đầy ân hận cùng hối hận. Chính ánh sáng giản dị và nhân hậu của ánh trăng đã soi sáng bao kỉ niệm đẹp và đánh thức bao cảm xúc tưởng như đang ngủ yên trong góc tối tâm hồn người lính. Lời thơ giản dị, chân chất như vầng trăng non, ngôn ngữ hàm súc, biểu cảm như “có gì xé ra” đã chạm đến cảm xúc của người đọc.

Vì vậy, mặt trăng với ánh sáng huyền ảo tượng trưng cho tình yêu, lòng trung thành, sự trọn vẹn, bao dung và nhân hậu trong quá khứ. Hình ảnh “Ánh trăng câm lặng” mang ý nghĩa nhắc nhở nghiêm khắc, trách móc thầm lặng. Chính sự im lặng của vầng trăng đã đánh thức mọi người và làm xao xuyến trái tim người cựu chiến binh. Những người được ánh trăng “đánh thức” chính là sự thức tỉnh của nhân cách và trở về với lương tâm trong sạch. Đó là một từ tiếc nuối, hối hận và đẹp đẽ.

Ánh trăng lặng lẽ tỏa sáng trong bài thơ hay khẽ nhắc nhở con người rằng quá khứ không thể nào quên được, có thử thách, có hy sinh, có thần tượng đánh giặc Mỹ ác, cũng như bao cuộc đời khác, hãy sống bình yên trong hôm nay. Vì những lý do này, việc Ruan Wei sử dụng hình ảnh này làm tiêu đề cho bài thơ này là một lựa chọn đúng đắn, rất thi vị.