Phân tích triết lý thâm sâu trong “Hồn Trường Ba Đồ Bì” của Lỗ Quang Vũ

Trong giới sân khấu Việt Nam, có lẽ ai cũng biết đến Lưu Quang Vũ – một hiện tượng đặc biệt của giới sân khấu những năm 1980. Tuy tài hoa trên nhiều lĩnh vực như viết truyện ngắn, viết kịch bản, làm thơ, vẽ tranh… nhưng ông được đánh giá là một trong những nhà viết kịch tài năng nhất của giới văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại.Trong số các vở kịch của Lữ Quang Vũ, đáng chú ý nhất là vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”. Với nghệ thuật xây dựng nội tâm độc đáo, cảnh cuối của vở kịch, hồi 7, mang đến cho người đọc nhiều câu hỏi suy nghĩ sâu sắc qua nhân vật Trương Ba trong thân xác anh hàng thịt.

“Hồn Trương Ba, Da Hàng Thịt” Đây là một bộ phim truyền hình do Lu Guangwu dàn dựng vào năm 1981. Công chiếu lần đầu vào năm 1984 và đã được biểu diễn nhiều lần trong và ngoài nước. Bắt đầu từ những cốt truyện dân gian, Lưu Quang Vũ đã chuyển thể thành truyện truyền kỳ hiện đại, lồng ghép nhiều triết lý nhân văn về cuộc đời, con người.

Trương Ba trong tác phẩm là một ông lão ngoài sáu mươi, thích trồng vườn, yêu cái đẹp, tính tình nho nhã, đánh cờ giỏi. Chỉ vì sơ xuất của Nam Tào mà gạch bỏ nhầm tên cái chết oan uổng của Trương Ba. Theo lời khuyên của “Tiên Tướng” Đế Thích, Nam Tào, Bắc Đẩu, Bắc Đẩu đã để hồn Trương Ba tiếp tục sống trong thân xác của một anh hàng thịt vừa mới chết gần nhà. Nhưng điều này lại mang đến nghịch cảnh cho Trương Ba và linh hồn của ông phải phụ thuộc vào người khác. Do cuộc sống phụ thuộc ngắn ngủi, Trường Ba dần dần đánh mất bản chất thuần khiết của cơ thể. Nhận ra điều này, Trương Ba bị hành hạ, hành hạ, quyết định hóa giải để phản kháng. Thông qua lời thoại của Trương Ba, tác giả dần tạo ra mạch truyện dẫn dắt người xem hiểu sâu hơn về Trương Ba

Đoạn trích là phần lớn của Cảnh VII. Đây cũng là lúc kết thúc vở kịch, cũng là lúc xung đột trung tâm của vở kịch lên đến đỉnh điểm. Sau những tháng ngày sống với cảnh “trong ngoài một nẻo”, nhân vật Hồn Trương Ba ngày càng trở nên xa lạ với bạn bè, gia đình, căm ghét bản thân và muốn ra khỏi nhà. nghịch cảnh trớ trêu.

* Trương Ba trước khi Đế Thích xuất hiện:

Trước cuộc đối thoại giữa hồn và xác, nhà viết kịch đã yêu cầu hồn Trường Ba “ngồi lâu bỗng đứng dậy”, đồng thời dùng một đoạn độc thoại đầy háo hức: “- Không. Không! Tôi không muốn như thế này cả đời! Tôi chán cái nơi không thuộc về mình này rồi! Cái thân hình sồ sề và thô kệch này, tôi bắt đầu thấy sợ cô rồi đấy. Tôi chỉ muốn rời khỏi bạn ngay lập tức! Nếu linh hồn của tôi có hình dạng của riêng nó, Hãy để nó ra khỏi cơ thể này, dù chỉ trong giây lát.”

Hồn Trương Ba có tâm trạng hết sức chán nản, đau khổ (những câu cảm thán ngắn, kèm theo những mong ước khắc khoải). Linh hồn thất vọng vì không thể rời khỏi cơ thể mà linh hồn ghê tởm.

Tâm hồn đau khổ vì tôi không còn là chính mình. Trương Ba bây giờ vụng về, lỗ mãng, thô lỗ. Hồn Trương Ba cũng ngày càng rơi vào trạng thái đau đớn, tuyệt vọng.

Trong cuộc đối thoại với xác anh hàng thịt, hồn Trương Ba ở thế yếu vì xác nói gì thì hồn cũng phải thừa nhận dù muốn hay không (đêm ấy anh đứng cạnh vợ hàng thịt, với “tay” của anh). ). Chân run”, “Hơ hơ”, “nghẹn họng”, “suýt…”. đó là cảm giác của nó “Mạng toàn cầu” Trước món ăn linh hồn coi trước “cái quạt”.đó là lúc ông đánh con trai mình “máu mũi lòi”,  …).

Xác người hàng thịt nhớ lại sự thật của tất cả những điều này, khiến linh hồn càng thêm xấu hổ và tự ti. Butcher Corpse cũng chế giễu lập luận của mình cho sự sụp đổ: “Tôi vẫn còn cuộc sống của tôi: đầy đủ, trong sạch, trực tiếp…”.

Trong cuộc đối thoại này, xác chết chiếm thế thượng phong, và anh ta tuôn ra những câu dài đầy thích thú bằng một giọng xen kẽ mỉa mai và giáo dục cuộc sống, chỉ trích và châm biếm. Linh hồn chỉ thốt ra vài dòng ngắn ngủi bằng một giọng rụt rè kèm theo những tiếng rên rỉ và khóc lóc.

Trong cuộc trò chuyện với người thân, nội tâm đau đớn, tuyệt vọng của Trường Ba càng được đẩy lên cao. Người vợ yêu dấu của anh giờ đây rất đau lòng và quyết tâm ra đi.với bà “bất cứ nơi nào … tốt hơn thế này”. Cô bày tỏ cảm xúc của mình: “Anh không còn là anh, anh không còn là lão Trương Ba làm vườn”.

Cô gái, bây giờ cháu trai của bạn không cần phải cẩn thận. Nó ngoan cố không chịu lại gần (Con không phải cháu bà…ông nội mất rồi).Giống như cô gái yêu người đàn ông của mình, bây giờ cô ấy không thể chấp nhận người đàn ông này “Tay giết lợn”chân “Lớn như cái xẻng” xong “Bẻ chồi non”, “Trồng sâm quý mới trồng” Trong khu vườn của ông nội. Nó ghét anh ta vì anh ta đã sửa con diều của Tongti và làm hỏng nó, khiến Tongti khóc, khóc và phàn nàn. sử dụng nó “Không có người ông nào thô lỗ và độc ác như vậy.” Sự tức giận của cô gái biến thành một sự đẩy lùi mạnh mẽ: “Ngươi thật xấu, thật xấu! Cút! Lão đồ tể, cút!”

Chị dâu tôi là một người sâu sắc và trưởng thành, hiểu nhiều hơn là sự thật. Trớ trêu thay, cô lại cảm thấy có lỗi với bố chồng. Tôi biết bạn đang đau đớn, “tồi tệ hơn nhiều so với trước đây”.Nhưng nỗi đau “tan gia bại sản” khiến cô không nén được cơn đau trong bụng, cô nói ra nỗi đau đó: “Thầy bảo: bề ngoài không đáng kể, chỉ có bề trong thôi, nhưng thầy ơi, con sợ, vì con cảm thấy, con đau… mỗi ngày con đang thay đổi, dần mất đi tất cả, mọi thứ dường như đang trôi đi, biến mất, cho đến khi đôi khi tôi thậm chí không nhận ra bạn …”

Tất cả những người thân yêu của Hồn Trương Ba đều nhận ra nghịch cảnh trớ trêu. Họ lên tiếng vì ngày chôn xác Trường Ba họ đau khổ, họ đau khổ nhưng “không đến nỗi như bây giờ”.

Sau một hồi đối thoại, mỗi nhân vật tự nói giọng, lấn át hồn Trương Ba. Nỗi cay đắng với chính mình cứ lớn dần… lớn dần, muốn vỡ òa, muốn trào dâng.

Nhà viết kịch đã để lại cho Hồn Trương Ba không còn gì ngoài những cao trào buồn bã, tuyệt vọng, chỉ có những đoạn độc thoại đau đớn, dữ dội: “Mày thắng rồi, xác không phải của tao… mà tao có thể đầu hàng mày, đầu hàng mày, đánh mất mình không?” không còn cách nào khác”! Anh nói vậy ư? Nhưng thực sự không còn cách nào khác sao? Thực sự không còn cách nào khác sao? Không cần mạng sống mà anh mang theo! Không cần!”. Đó là lời độc thoại xác định dẫn đến hành động thắp hương dứt khoát gọi Đế Thích.

* Ba chữ khi Đế Thích xuất hiện:

Cuộc đối thoại giữa Linh Trương Ba và Đế Thích trở thành nơi tác giả bày tỏ quan điểm về hạnh phúc và nguyên lý sống chết. Hai dòng tâm hồn trong cảnh này có ý nghĩa đặc biệt: “Không thể ở trong cái này và bên ngoài cái kia. Tôi muốn trở thành tôi trọn vẹn…”

Sống nhờ vào đồ của người khác là chuyện đương nhiên, dù sao thân tôi cũng phải nhờ đồ tể. Anh ấy chỉ muốn tôi sống, nhưng anh ấy không cần biết sống như thế nào.

Người đọc và người xem có thể cảm nhận được ý nghĩa triết học sâu sắc và sâu sắc từ hai dòng này.

Trước hết, con người là một chỉnh thể, linh hồn và thể xác phải hòa hợp với nhau. Không thể có một tâm hồn cao thượng trong một thân xác phàm trần, tội lỗi. Khi con người bị những nhu cầu bản năng của thể xác chi phối thì đừng đổ lỗi cho thể xác một cách mù quáng, không thể vỗ về an ủi mình bằng vẻ đẹp siêu hình của tâm hồn.

Thứ hai, sống một cuộc sống đích thực không dễ dàng hay đơn giản. Sống thì cứ sống, sống chắp vá, khi không được là chính mình thì cuộc sống đó chẳng còn ý nghĩa gì nữa. Hồn Trương Ba và lời thoại của Đế Thích chứng tỏ nhân vật ý thức rõ tình cảnh trớ trêu, éo le của mình, nỗi đau về khoảng cách ngày càng lớn giữa hồn và xác, và quyết tâm tự giải thoát của nhân vật trước khi Đế Thích xuất hiện.

Việc dứt khoát yêu cầu Đế Thích cho cu Tí sống lại và cho phép mình được chết hẳn, không còn nhập hồn vào nhân vật Trương Ba là kết quả của một quá trình hợp lý. Ngoài ra, quyết định này cần được đưa ra kịp thời, vì CuTi vừa mới qua đời. Hồn Trương Ba cố tưởng tượng hồn mình nhập lại kiếp sống vật chất của Tí và thấy rõ “bao nhiêu rắc rối” đang diễn ra. Sự hiểu biết tỉnh táo đó và tình yêu thương của mẹ con Địch đã khiến linh hồn Trường Ba có một quyết định dứt khoát. Qua quyết định này, ta càng thấy Trương Ba là người nhân hậu, khôn ngoan và đầy tự trọng. Đặc biệt là những người hiểu ý nghĩa của cuộc sống.

Cái chết của Kuti mang ý nghĩa đẩy nhanh diễn biến cốt truyện để “cởi nút”. Khi miêu tả quá trình định tính của nhân vật Hồn Trương Ba, Lưu Quang Vũ đã đảm bảo tính tự nhiên, hợp lí của tác phẩm.

Thậm chí không có một ý nghĩa triết lý nào về nhân sinh, hạnh phúc của con người, xuyên suốt kịch bản và trong đoạn kết đặc biệt, Lưu Quang Vũ muốn góp phần phê phán một số biểu hiện tiêu cực trong lối sống lúc bấy giờ. Thứ nhất, con người có nguy cơ chạy theo những ham muốn và thú vui vật chất tầm thường, để rồi trở nên trần tục và tầm thường. Thứ hai, với lý do linh hồn là quý giá và đời sống tinh thần đáng trân trọng, người ta coi thường đời sống vật chất và không theo đuổi hạnh phúc trọn vẹn. Cả tư tưởng và cách sống đều cực đoan và đáng bị phê phán.

Bên cạnh đó, bộ phim đề cập đến vấn đề cấp bách không kém là phải giả vờ sống, không dám và không thể là chính mình. Đó là nguy cơ đẩy con người đến chỗ tiêu tan danh lợi.

Triết lý mà Lữ Quang Vũ đề cập trong vở kịch không có gì cao xa, đó là lẽ thường tình, là thứ dễ thấy nhưng ít người để ý đến, hay thứ bị coi là không quan trọng. Bằng tài năng nghệ thuật của mình, Lưu Quang Vũ đã khái quát nó thành quy luật, biến lẽ thường tình vô cùng quan trọng ấy thành triết lý sâu sắc, thành những vấn đề xã hội nóng hổi, ​​cấp bách. Tóm lại, đoạn trích này rất tiêu biểu cho phong cách biên kịch xuất sắc của Lữ Quang Vũ.