Dòng cảm xúc trong bài thơ “Cái lò” của Bằng Việt

“Bếp lửa” là tác phẩm tiêu biểu của nhà thơ Bàng Nguyệt. Đoạn thơ mở ra hình ảnh lò sưởi, gợi lại những kỉ niệm tuổi thơ được sống bên bà. Từ ấm ức, Tôn Tử giờ đây đã trưởng thành để suy ngẫm và thấu hiểu cuộc đời cũng như lý do tồn tại của mình. Trong hoàn cảnh xa quê, người cháu khắc khoải mong được gặp lại bà và trở về dưới sự đùm bọc của gia đình, quê hương.

Nếu như tiếng gà gáy buổi trưa đánh thức Chunqiong những ký ức về mối tình thủa ấu thơ thì với Bằng Việt đó là hình ảnh của ngọn lửa, tượng trưng cho sự ấm áp, nồng ấm của tình bà cháu. . Bếp lửa gợi lên, lan toả, làm tan chảy kí ức tuổi thơ muôn thuở… Hình ảnh bếp lửa giàu ý nghĩa nên đầu bài thơ là mở đầu cho nỗi nhớ của tác giả nhớ bà, nhớ bếp lửa thân thuộc:

“Ánh lửa chập chờn sương sớm
ngọn lửa ấm cúng
Anh yêu em biết bao nhiêu nắng mưa. “

Những hình ảnh vừa thực vừa giả, như trong một câu chuyện cổ tích. Khói lửa quyện với sương sớm – những hình ảnh lúc ẩn, lúc hiện… tạo nên một khung cảnh trữ tình lay động cảm xúc của tác giả. Từ “anh” được sử dụng rất sáng tạo. Nó là sự kết hợp biến thể của các từ như “trân trọng”, “trân trọng”, “trân trọng”. Bếp lửa dường như có linh hồn và đã trở thành bếp lửa, ủ ấp tình yêu của tôi đối với cuộc đời “nắng mưa” của bà. Hai thứ hình ảnh, hai thứ nỗi nhớ đan xen trong cảm xúc của nhà thơ từ đây.

Rồi tác giả sống lại tuổi thơ của mình với người bà đau khổ:

“Tôi đã quen với mùi thuốc lá từ năm 4 tuổi.
năm đó là năm đói
Bố đạp xe khô, cưỡi ngựa gầy
Anh chỉ nhớ khói trong mắt em
Bây giờ nghĩ lại sống mũi vẫn nóng hổi.“

Tác giả ghi lại khứu giác “khói”, “mắt khói” và cảnh “cha lái ngựa khô con ngựa gầy”, kể về cuộc sống nghèo khó của gia đình. Mọi thứ hội tụ trong mùi khói ngạt ngào. Mùi khói hay những nhọc nhằn, cơ cực của tuổi thơ? Ấn tượng về cuộc sống nghèo khó, nghi ngút khói trong những căn bếp nghèo luôn đọng lại trong kí ức nhà thơ. Dù đó chỉ là một phần tuổi thơ nhưng cô đã có rất nhiều kỉ niệm trong quãng thời gian đó:

“Tám năm trời, tôi và bà nhóm lửa
trái đất hú trong khoảng cách
Bạn có nhớ khi tôi gọi cho bạn?
Cô hay kể về những ngày ở Huế
Giọng nói của Tu Xiao nghiêm túc đến mức nào? “

“Ông bà thắp lửa” thắp lên ngọn lửa đời bà và tình yêu cháy bỏng trong trái tim cậu bé trong sáng như trang giấy. Chính hình ảnh bếp lửa quê hương và hình ảnh tình bà với bếp lửa đã gợi lên một liên tưởng khác, một kỉ niệm khác trong tâm trí tuổi thơ của nhà thơ. Đó là tiếng hú của loài chim. Cuộc sống của bà và cháu chỉ quanh quẩn trong căn bếp gần tầm tay, nghe tiếng hú hú thôi cũng thấy nhớ về không gian xa xăm của cánh đồng lúa chín vàng và mùa trái ngọt ở phía xa…

Thời chống Mỹ, bố mẹ bận công việc không về nên tôi càng gắn bó với cô:

“Tôi đã ở với bà tôi và bà nói với tôi
Bà nội dạy tôi lo cho cháu học hành”

“Con ở với bà”, “bà bảo”, “cô giáo”, “bà chăm” – vai trò của bà trong gia đình là rất lớn. Nhiều năm sau, bà vẫn làm việc chăm chỉ, hàng ngày quần quật trong bếp và nuôi nấng những đứa cháu của mình. Bên bếp lửa bập bùng, lắng nghe tiếng đất tru lên, đứa cháu nhỏ chợt thốt ra một câu giản dị mà thân thương——biểu thị cảm thán và câu hỏi tu từ về sự mất tích của bà ngoại, sóng gió dậy sóng:

“Chúa ơi! Tôi không đến để đi cùng cô ấy.
cứ kêu đồng tiền ở cánh đồng xa”

Lớn lên trong vòng tay ấm áp của mẹ, tôi sẽ sớm biết yêu – yêu mẹ, yêu cuộc đời của chú chim cu mồ côi nơi cánh đồng xa. Giọng kể quen thuộc cứ lặp đi lặp lại khiến người đọc cảm nhận được nỗi cô đơn, lẻ loi của hai bà cháu cũng như nỗi nhớ nhung, khắc khoải của người cháu trong không gian rộng lớn của gia đình.

Những kỉ niệm cứ hiện về trong trí nhớ. Năm ấy giặc đốt nhà bà, đời bà vốn đã khổ nay lại càng khổ hơn. Nhưng mẹ vẫn giữ một niềm tin sắt thép, vẫn mang trong mình dòng máu của người mẹ Việt Nam anh hùng, nén đau thương để đàn con yên tâm đánh giặc:

“Bố đang ở vùng chiến sự, bố có việc phải làm
Anh viết thư mà không nói với em chuyện này à?
Hãy nói rằng nó yên tĩnh ở nhà! “

Lời khuyên của cô giản dị nhưng gói ghém rất nhiều tình cảm. Phải ghi nhớ sự vất vả, thiếu thốn, nhớ thương các em để xoa dịu những người ở tuyến đầu. Hình ảnh người bà không chỉ là bà của riêng mình mà còn là biểu tượng sinh động về đức hy sinh, tình yêu thương con cháu của người phụ nữ Việt Nam:

“Nỗi ám ảnh đời cô biết bao nhiêu nắng mưa
hàng thập kỷ đến nay
Cô vẫn có thói quen dậy sớm
lò sưởi ấm cúng
Nhóm yêu khoai lang
Nồi xôi Tân Đài chia vui
Cùng nhau đánh thức cả những tình cảm tuổi thơ”

Trong bài thơ, mỗi khi nghĩ đến bà, tôi luôn nghĩ đến hình ảnh bếp lửa. Mỗi sáng và chiều, cô nhóm lửa. Nàng thắp lên ngọn lửa tình yêu, tình yêu của nàng dành cho bạn? Bên bếp lửa chị gợi lên trong tâm hồn em hơi ấm của nỗi nhớ, những kỉ niệm đẹp của tuổi thơ. Từ “qun” vừa có nghĩa tả vừa có nghĩa dịch, nhấn mạnh công lao và sức mạnh thiêng liêng của đôi bàn tay bà: bà không chỉ nuôi nấng thể xác mà còn nuôi nấng cả tâm hồn ông. Ngày nay, dù tác giả đã sống một cuộc sống sung túc nơi xứ người và có nhiều thú vui mới, nhưng ngọn lửa mà bà nhóm lên vẫn cháy, sưởi ấm trái tim của đứa cháu – ngọn lửa, thật tuyệt vời!

“Sáng tối về bên bếp lửa bà ơi
Ngọn lửa trong tim luôn sẵn sàng
Với ngọn lửa niềm tin không lay chuyển…”

Thật kỳ lạ, cô ấy không chỉ đốt lửa bằng nhiên liệu bên ngoài. Cô thắp lửa bằng ngọn lửa trong tim: ngọn lửa của tình yêu thương, ngọn lửa của một nghị lực sống mãnh liệt, ngọn lửa của niềm tin vào một ngày mai tươi sáng không gì dập tắt được. Cho đến nay, lửa đã trở thành một hình ảnh rất tượng trưng.

Cả bài thơ, hình ảnh bếp lửa xuất hiện mười lần thì tác giả cũng mười lần nhắc đến bà. Âm điệu bài thơ khỏe khoắn như cảm xúc trào dâng. Dù bà ở đâu trên thế giới này, bà đã, đang và sẽ luôn là người quan trọng nhất đối với tôi. Giờ đây, khi đã cách xa nàng nửa vòng trái đất, Bong-yue vẫn một lòng hướng về nàng:

“Bây giờ em đã xa, khói lửa trăm thuyền
Lửa cháy trăm nhà niềm vui trăm phương
Nhưng vẫn không quên nhắc
Sáng mai mở bếp nhé? “

Rời xa vòng tay ân cần của mẹ, đi đến một chân trời mới, giữa mùa đông nước Nga lạnh giá, chính tình mẹ đã sưởi ấm trái tim tác giả. Đứa cháu ngoại giờ đã lớn nhưng trong lòng bà vẫn luôn nhớ về góc bếp, nơi cùng nhau dãi nắng mưa. Cháu sẽ không bao giờ quên, và không thể nào quên, bởi đó chính là cội nguồn, nơi tuổi thơ, tâm hồn cháu được nuôi dưỡng và trưởng thành.

Bài thơ đi theo mạch cảm xúc từ kỉ niệm xa xăm đến hiện tại, từ kí ức tuổi thơ đến nghĩ về quê hương, đất nước, về tình mẫu tử thiêng liêng. Chọn bố cục như vậy là phù hợp để khắc họa những kỉ niệm tuổi thơ. Cách bài trí cũng cho thấy hình ảnh người bà đã in sâu trong tâm trí người cháu và trở thành trụ cột tinh thần cho sự trưởng thành của cháu.

Đọc bài thơ này, ta cảm nhận được tấm lòng biết ơn, nhớ nhung, chân thành sâu sắc của nhà thơ đối với người bà thân yêu của mình. Bài thơ gợi lên trong ta những tình cảm cao quý đối với gia đình, quê hương, đất nước. Bài thơ gửi gắm một triết lý: những gì gắn bó thân thiết với tuổi thơ đều có sức soi sáng, nâng đỡ tâm hồn con người trong hành trình dài rộng của cuộc đời.